Aflevering 7-8

Verzin een innovatief idee ter voorkoming, beperking of bestrijding van stalbranden. Met die opdracht zijn diverse scholen in Veiligheidsregio Fryslân aan de slag gegaan. Het meest innovatieve idee kwam van leerlingen van CSG Bogerman uit Sneek. Zij bedachten en ontwierpen een prototype van een apparaat wat het voltage van een elektrisch systeem in de schuur meet. Als daar iets in verandert, krijgt de boer een appje met de locatie waar dit is. Hij kan dan gelijk actie ondernemen, waardoor brand voorkomen kan worden.

Brandonderzoek heeft sinds de pilot in 2009 een indrukwekkende ontwikkeling doorgemaakt. Het is de kinderschoenen ontgroeid en hard op weg een vaste waarde binnen de brandweer te worden. Brandonderzoek stelt de organisatie in staat te leren van brandoorzaken en het brandverloop. Met alle ontwikkelingen die we om ons heen zien, wordt dat in de toekomst alleen maar belangrijker.

Bij brandonderzoek wordt veel kennis opgedaan. Zowel risicobeheersing als repressie kunnen daar hun voordeel mee doen. Volgens de lectoren van de Brandweeracademie is brandonderzoek essentieel voor het lerend vermogen van de brandweer. En juist met het lerend vermogen van brandonderzoek is Nederland internationaal één van de koplopers. Ook in de landelijke vakgroepen en regionaal wordt volop geleerd van brandonderzoek.

Zorginstellingen, scholen en winkels hielden sinds de uitbraak van COVID-19 hun deuren grotendeels gesloten. De zorg voor brandveiligheid dreigde daarmee onder te sneeuwen en toezicht en controles op het gebied van brandveiligheid bleven vaak uit. De brandweer bleef wel een vinger aan de pols houden en bedacht onder andere een digitale checklist waarmee organisaties zelf een controle konden doen. ‘Communiceren over de risico’s heeft meer resultaat dan rigide aan de regels vasthouden.’

Naarmate het aantal alternatief aangedreven voertuigen op de openbare weg toeneemt, stijgt ook het aantal incidenten ermee. Om hier meer kennis over op te doen, doen de Teams Brandonderzoek (TBO) er landelijk onderzoek naar. De gegevens worden verzameld in een database en inzichtelijk gemaakt in een dashboard. ‘Na verloop van tijd kunnen we uit de analyse van de data aandachtspunten, adviezen en handelingsperspectieven opstellen voor de brandweerlieden in het land’, vertelt Nils Rosmuller, lector Energie- en Transportveiligheid. In de onderzoeken en de database worden vijf categorieën onderscheiden: waterstof, CNG, LNG, elektrisch, hybride en combinaties van varianten.

Waar in enkele Europese landen al decennia brandonderzoek wordt gedaan, staat het in andere landen nog in de kinderschoenen. Daarnaast heeft brandonderzoek in een aantal landen een wettelijke status. En er zijn verschillen in de bevoegdheden van een brandonderzoeker en het lerend vermogen van brandonderzoek. Wat kunnen we van andere landen leren?

Als op 1 juni brand uitbreekt in een van de drie stallen van een varkenshouderij in Nederweert, moeten de brandweerlieden alles op alles zetten om te voorkomen dat ook de andere twee stallen in vlammen opgaan. Als de eerste eenheden ter plaatse komen is al sprake van een volledig ontwikkelde brand. De tweede stal wordt aangestraald en de dakrand begint al te smelten. Door een goede eerste inzet wordt uiteindelijk overslag voorkomen.

Brandonderzoek is niet meer weg te denken bij de brandweer, maar bestaat in structurele vorm pas sinds 2008. Daarvoor deed de brandweer alleen brandonderzoek op verzoek van politie, justitie of verzekeraars. Zij hadden niet alleen een andere focus, maar ook een ander belang.

Meerdere partijen hebben belang bij bijvoorbeeld het achterhalen van de brandoorzaak. Denk bijvoorbeeld aan de verzekeraars en de Forensische Opsporing. De Teams Brandonderzoek (TBO) werken daarom op regelmatige basis met de onderzoekers van deze diensten samen. Wie onderzoekt wat? En hoe verloopt de samenwerking?

Brandonderzoek in Nederland, een vakgebied dat we in 2009 weer herontdekt hebben toen we de focus weer meer op rood hebben gezet in Nederland. Nu, elf jaar later zijn er inmiddels meer dan honderd brandonderzoekers opgeleid, doen we circa 1300 onderzoeken per jaar en zijn we state of the art op dit vakgebied in Europa samen met Tsjechië en Hongarije waar brandonderzoek al meer dan zestig jaar onderdeel is van de brandweer.

Waar materialen als een harkje, een schep en een tuinspuit tijdloos zijn en hun doel goed dienen, is er voor het doen van brandonderzoek nog veel ruimte voor vernieuwing en innovatie. ‘Technologische innovaties kunnen het leven van een brandonderzoeker een stuk makkelijker maken’, aldus Ymko Attema, voorzitter van de vakgroep brandonderzoek van Brandweer Nederland. Wat worden de innovaties de komende jaren?

Brandonderzoekers komen in een speciale brandonderzoeksbus ter plaatse. Erin zit onder andere het nodige tuingereedschap, middelen voor arbeidshygiëne en meetapparatuur. Welk materieel wordt waarvoor gebruikt? Een blik in het materieel van de brandonderzoeker.

Als bij het testen van een van de nieuwe windturbines op het Energiepark Haringvliet Zuid in Middelharnis brand uitbreekt, staan de ingezette eenheden voor een uitdaging. Hoe zit een windturbine precies in elkaar? En met welke risico’s moet je rekening houden? Het object is reden voor het Team Brandonderzoek (TBO) van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond om onderzoek te doen.

De brandonderzoekers van Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek worden bij middelbrand automatisch gealarmeerd. ‘Voor ons is het zaak dan zo snel mogelijk ter plaatse te gaan. De beelden die we tijdens een inzet maken, kunnen enorm helpen bij het brandonderzoek’, vertelt Frans van der Veen, brandonderzoeker van Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek. Ter plaatse is al snel duidelijk dat bij de brand één dodelijk slachtoffer valt. De brandlocatie verandert daarom in een Plaats Delict. De Forensische Opsporing (FO) leidt het onderzoek. Dit wordt samen met het Team Brandonderzoek van de Veiligheidsregio uitgevoerd.

In Veiligheidsregio Gelderland-Midden wordt het Team Brandonderzoek (TBO) standaard vanaf middelbrand geïnformeerd. In dit geval lezen de onderzoekers in de kladblokregels van de melding dat er sprake is van een gewonde als gevolg van een woningbrand. Reden genoeg een onderzoek te starten. ‘Onze focus ligt voornamelijk op het leren van incidenten. De oorzaak en het brandverloop kunnen hierbij interessant zijn’, vertelt Nick Put, brandonderzoeker uit Veiligheidsregio Gelderland-Midden.

Een brand in een leegstaande hal van een voormalige groenteveiling in Nieuwegein heeft zich enorm snel ontwikkeld. Reden genoeg voor het Team Brandonderzoek (TBO) uit Veiligheidsregio Utrecht om brandonderzoek te doen. Ook voor de Forensische Opsporing geeft dit aanleiding een onderzoek te starten. Is er opzet in het spel? En hoe heeft de brand zich zo snel kunnen ontwikkelen?

Als Brandweer Eindhoven 17 maart wordt gealarmeerd voor een brand in het accupakket van een elektrisch aangedreven voertuig, gaan bij het Team Brandonderzoek direct de alarmbellen rinkelen. ‘Er is landelijk een database opgezet voor incidenten met alternatief aangedreven voertuigen. Als gevolg daarvan hebben wij dit in ons brandonderzoeks­programma benoemd tot een van de speerpunten’, aldus Arjan van Beek, coördinator van het Team Brand- & Incidentonderzoek bij Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost. ‘Dit betekent dat we bij alle incidenten met alternatief aangedreven voertuigen proberen onderzoek te doen.’

Bij een brand in woonzorgcentrum De Hoven in Lelystad moeten veel bewoners worden geëvacueerd. Dat het gaat om een zorggebouw, betekent in Veiligheidsregio Flevoland ook dat er automatisch brandonderzoek wordt gedaan. Hoe is de brand ontstaan? Hoe was het brandverloop en hoe was de rookverspreiding? Het zijn enkele vragen die in het brandonderzoek naar voren komen.